Categoría: Etnografía galega

Cando eu era nena tal día coma hoxe adoitaba acompaña-la familia ao cemiterio para rendirlle contas ós mortos cun colar de zonchos colgado do pescozo: cada zoncho que comía libraba unha ánima do purgatorio.

A festa de Santos e Defuntos empezaba a mediados do mes de outubro, cando os cativos e cativas íamos ao monte apañar castañas e noces…

As castañas, en Galicia, teñen matiz funerario xa que aparecen por defuntos, anque este ano, quizais, debido ao cambio climático apareceron un mes antes, como as noces…

 Cada grupo de persoas tiña a súa parcela no monte… Se Xuntaban os froitos baixo unha castiñeira perante dous ou tres días para poder quitarlle os ourizos sen lastimarse coas puxas. As noces, como manchan tanto, se cubrían coas propias follas das noceiras ata que saían soas da casca exterior. Se disfrutaba moito, en familia, cos preparativos previos á noite de defuntos e había reparto de traballo…

As nais cocían as castañas coa monda-os zonchos- e, cando enfriaban, as avoas, cunha agulla da la e fío de bramante facían colares de castañas de unha ou varias voltas para todos os nenos e nenas. Tamén as pelaban e secaban ao lume para conservalas todo o ano: as pilongas ou maiolas.

Os magostos, castañas asadas, era cousa dos homes! Quitabánlle un cacho cativo por un lateral, para que non saltaran, e metíanas nunha lata grande de marmelo con buratos no fondo; se o tempo o permitía se asaban na leira e se chovía, na lareira; tamén se facían nas tixolas grandes de ferro e nunca faltaba o caldo de  maiolas por estas datas.

Caldo de maiolas: Hai que poñer a remollo as fabas e a carne de cocho salgada – rabo, orella, touciño, costelas, un oso de xamón-. A noite de defuntos se coce todo en abundante auga cun cacho de unto. Cando a carne está cocida, se retira e colamos o caldo, botamos as maiolas, como se fosen patacas e, cando case van cocidas, engadimo-los navos ou grelos, troceados coas mans -nunca co coitelo-, tan pronto levante o fervor escaldamo-la verdura, cinco minutos escasos,  apagamo-lo lume sen tapa-la pota, para que os nabos manteñan a cor verde e desixamolo repousar. As fabas hai que cocelas coa carne metidas nunha bolsiña de tea para que non se desfagan.

Por que se facía o caldo de maiolas en Galicia a noite de defuntos?  Porque na devandita  noite (31 de outrubro) os mortos saían das tumbas con moita fame e ían polas casas dos familiares vivos a come-lo caldo, ou o que lles botaran… Tamén, para que non fixeran falcatruadas, habíai que poñer diante dos retratos dos defuntos un vaso con auga e aceite cunha volvoretiña de papel encendida…

O das cabazas ven dos celtas! A miña avoa contaba que os mortos eran moi listos e, como había defuntos que non tiñan parentes vivos, nin lugar a onde ir, procuraban colarse nas casas alleas pos Santos e Defuntos, para vivir a corpo de rei. Para evitar que roubaran os animais das cuadras, ou que se apoderaran dos nenos e desvalidos, había que poñer nas fiestras varias cabazas valeiras, colocando entre as cuncas dos ollos e nariz unha vela encendida, como se fose unha caveira, e creran ca casa xa estaba tomada polos mortos, temén se puñan nas portas ramos venditos de olivo… Outrora ninguén se atrevía saír en noite de defuntos, po medo á Santa Compaña ou procesión dos mortos. Bécquer recolle esta tradición na lenda de El Monte de las Ánimas, anque a acción transcorre en Soria… Agora hai botellóns nos cemiterios!

En Galicia hai tradición de abondo por Santos e Defuntos, como para que nos Centros Comercias e colexios haxa que importar o HALLOWEEN AMERICANO no que os nenos se disfrazan como no Antroido, indo polas casas pedindo doces, preguntando o de truco ou trato? Asemade, antes de mirar cara os EE.UU,  sempre nos queda o Don Juan Tenorio de Zorrilla… Fina Roca